Γιάννης Μανώλης: Πώς θα είναι η Ελλάδα σε 20 χρόνια από σήμερα;

Την προηγούμενη εβδομάδα παρακολούθησα την επετειακή εκδήλωση του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών για τα 180 χρόνια λειτουργίας του. Μέσω ενός σύντομου ντοκιμαντέρ, που επιμελήθηκαν καθηγητές και φοιτητές, έγινε μια ιστορική αναδρομή του ΕΚΠΑ και παρουσιάστηκε η αλληλεπίδραση του ιδρύματος με τις ευρύτερες πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις.

Το γεγονός ότι το Πανεπιστήμιο αποτελεί, αφενός, μικρογραφία της κοινωνίας και, αφετέρου, μοχλό ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού της χώρας, μας επιτρέπει να αντλήσουμε δύο χρήσιμα
συμπεράσματα: 

Πρώτο, όλα αυτά τα χρόνια –παρά τις δυσκολίες- η χώρα και το Πανεπιστήμιο κατάφεραν να πραγματοποιήσουν σημαντική πρόοδο και να βελτιώσουν τις συνθήκες ζωής των Ελλήνων και των Ελληνίδων. 

Δεύτερο, -παρά την αδιαμφισβήτητη πρόοδο- Πανεπιστήμιο και Ελλάδα θα μπορούσαν να βρίσκονται σήμερα σε πολύ καλύτερη θέση αν είχαν καταφέρει να διορθώσουν τα κακώς κείμενα και να διαμορφώσουν ορθολογικό πλαίσιο λειτουργίας. 

Ενώ παρακολουθούσα την εκδήλωση, άρχισα να σκέφτομαι πώς θα είναι το Πανεπιστήμιο και η Ελλάδα σε δύο δεκαετίες, όταν με το καλό το ΕΚΠΑ θα πραγματοποιήσει επετειακή εκδήλωση για τα 200 χρόνια λειτουργίας του. Σκεφτόμουν τον 10 μηνών γιο μου και ότι εκείνη τη χρονιά ίσως είναι φοιτητής στο ΕΚΠΑ ή σε κάποιο άλλο Ελληνικό Πανεπιστήμιο.

Σίγουρα θα ήθελα να σπουδάσει σε ένα ίδρυμα που θα βρίσκεται υψηλότερα στις διεθνείς λίστες κατάταξης των πανεπιστημίων, θα επενδύει στην έρευνα και στην καινοτομία, θα διαθέτει σύγχρονες υποδομές, θα είναι απελευθερωμένο από τις φατρίες που το κρατούν όμηρο και θα είναι περισσότερο εξωστρεφές. Οι συγκεκριμένοι παράγοντες είναι αυτοί που προσδίδουν μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία στο Πανεπιστήμιο, το οποίο με τη σειρά του συμβάλει στην ανάπτυξη της χώρας.

Το πώς βέβαια θα είναι το ΕΚΠΑ σε 20 χρόνια εξαρτάται –ανάμεσα σε άλλους παράγοντες- και από την ευρύτερη κατάσταση της χώρα μας. Η μακροχρόνια κρίση που πλήττει την πατρίδα μας μπορεί να ξεπεραστεί και να οικοδομήσουμε ένα καλύτερο αύριο, αρκεί βέβαια να συντρέξουν δύο απαραίτητες προϋποθέσεις: πρώτο, να φτιάξουμε καλύτερους θεσμούς και, δεύτερο, να αποκτήσουμε καλύτερη διακυβέρνηση.

Οι Acemoglu και Robinson (2012), με το μνημειώδες έργο τους «Γιατί αποτυγχάνουν τα κράτη», αποδεικνύουν με πληθώρα παραδειγμάτων ότι οι θεσμοί αποτελούν καθοριστικό παράγοντα για την επιτυχία ή αποτυχία ενός έθνους. 

Οι συγγραφείς ως θεσμούς ορίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού, οι οποίοι καθορίζουν, από τη μία πλευρά, τη λειτουργία των κυβερνήσεων, της διοίκησης και της αγοράς και, από την άλλη, τα κίνητρα για τα άτομα και τους οργανισμούς προκειμένου να επενδύσουν, να αποταμιεύσουν και να καινοτομήσουν. 

Υπό αυτό το πρίσμα, μια χώρα έχει δύο επιλογές: είτε να εγκαταστήσει περιεκτικούς θεσμούς είτε απομυζητικούς. 

Στην πρώτη περίπτωση, οι θεσμοί προωθούν την κοινωνική ενσωμάτωση και εξασφαλίζουν ίσους όρους συμμετοχής στους δρώντες, ενώ στη δεύτερη περίπτωση οι θεσμοί έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να λειτουργούν προς όφελος των λίγων και εκλεκτών και εις βάρος του κοινωνικού συνόλου. 

Δυστυχώς, η ελληνική περίπτωση ανήκει στην δεύτερη κατηγορία. Και αυτός είναι ο βασικός λόγος που η χώρα χρειάζεται μια ριζική θεσμική και διοικητική μεταρρύθμιση που θα ευνοήσει το σύνολο και θα περιορίσει τους εκλεκτούς του συστήματος εξουσίας.

Η δεύτερη προϋπόθεση, της καλής διακυβέρνησης, συνδέεται άμεσα με την πρώτη. Η λογοδοσία, η διαφάνεια, η αποδοτικότερη χρήση των πόρων, η συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, η συνεργασία και, εντέλει, η βελτίωση της δημοκρατίας αξιώνουν κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο ώστε να γίνουν πράξη. 

Ζούμε σε έναν σύνθετο κόσμο που, λόγω κυρίως της τεχνολογικής επανάστασης, μεταβάλλεται διαρκώς. Οι παραδόσεις ανατρέπονται, οι συσχετισμοί αλλάζουν και οι παραδεδεγμένες σοφίες αμφισβητούνται. Σύμφωνα με εκθέσεις Διεθνών Οργανισμών, τα 2/3 των μαθητών που ξεκινούν τώρα το σχολείο, θα εργάζονται ως ενήλικες σε επαγγέλματα που δεν υπάρχουν σήμερα. 

Είναι αντιπαραγωγικό λοιπόν να μένουμε προσκολλημένοι στο παρελθόν, να ανακυκλώνουμε ξεπερασμένες ιδέες και να αναπαράγουμε επιζήμιες πρακτικές. Είναι καιρός να γυρίσουμε οριστικά σελίδα, ώστε να διαμορφώσουμε τώρα τις συνθήκες που θα επιτρέψουν στη χώρα να κερδίσει τη θέση που της αξίζει στο σύγχρονο κόσμο.

Το πώς θα είναι η Ελλάδα σε 20 χρόνια από σήμερα είναι κάτι το οποίο εξαρτάται από εμάς. Καιρός λοιπόν να αποφασίσουμε αν θέλουμε να πάμε μπροστά ή να παραμείνουμε στον πάτο του βαρελιού! 

Ο Γιάννης Μανώλης είναι Πολιτικός Επιστήμων, πολιτικό στέλεχος της Νέας Δημοκρατίας, που έχει περάσει από τη διαδικασία του Μητρώου Πολιτικών Στελεχών.

Αναδημοσίευση από το liberal.gr