-άρθρο του Δημήτρη Νεάκη αναπληρωτή διευθυντή του Γυμνασίου Αλιβερίου
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ένα φαινόμενο που κρούει τον κώδωνα του κινδύνου όχι μόνο για τις σχολικές κοινότητες αλλά για το σύνολο της κοινωνίας μας.
Το φαινόμενο παρουσιάζεται σε διάφορες μορφές και αφορά κυρίως τους πιο ευαίσθητους και αδύναμους μαθητές, τους μαθητές που προέρχονται από άλλες χώρες, τους μαθητές με ειδικές ανάγκες ή ιδιαιτερότητες και συνυφαίνεται με επαίσχυντες μορφές ρατσισμού και
Πρόκειται για κάποια παιδιά για τα οποία ο δρόμος από και προς το σχολείο μοιάζει στρωμένος με αγκάθια. Και αυτό διότι το μεγάλο «αγκάθι» μέσα τους θα είναι ο σχολικός εκφοβισμός που υφίστανται από τους συμμαθητές τους.
Το bullying αποτελεί κατά τους ειδήμονες ένα φαινόμενο όχι μόνο υπαρκτό και στη χώρα μας αλλά συνεχώς εντεινόμενο , το οποίο μάλιστα τα τελευταία χρόνια έχει βρει έναν μεγάλο «σύμμαχο», ο οποίος το βοηθά να γιγαντώνεται. Δεν είναι άλλος από το Διαδίκτυο. Ο σχολικός εκφοβισμός έχει περάσει εδώ και καιρό τα σύνορα της αυλής του σχολείου τρέχοντας με ιλιγγιώδεις ταχύτητες στους ιντερνετικούς δρόμους.
Το Διαδίκτυο προσφέρει ανωνυμία και κάνει παιδιά που στον φυσικό κόσμο θεωρούνται μέτρια να διαπρέπουν στον εικονικό κόσμο, ο οποίος τους χαρίζει, με λανθασμένο τρόπο, τη χαμένη αυτοπεποίθησή τους με αποτέλεσμα να αισθάνονται ότι τους προσδίδει δύναμη.
Επιστημονικώς λοιπόν, σύμφωνα με την Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου (ΕΨΥΠΕ), ως σχολικός εκφοβισμός ορίζεται η εσκεμμένη και επαναλαμβανόμενη βία ( λεκτική, ψυχολογική, σωματική), και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την πρόκληση σωματικού ή και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου. «Πρόκειται για ένα εκτεταμένο φαινόμενο που δίνει λανθασμένα μηνύματα, με κυριότερο το ότι δεν είμαστε καθόλου ανεκτικοί στη διαφορετικότητα, όποια και αν είναι αυτή - είτε αφορά φυλή και χρώμα, είτε παιδιά με καλύτερες επιδόσεις από εμάς, είτε παιδιά που δεν είναι τόσο κοινωνικά.
Πρέπει να εξηγήσουμε ότι το bullying δεν αφορά έναν τσακωμό μεταξύ "τσαμπουκάδων". Κλείνει μέσα του μια ασυμμετρία δύναμης - οι δυνατοί εκφοβίζουν εκείνους που θεωρούν πιο αδύναμους.» σύμφωνα με τον αναπληρωτή καθηγητή Ψυχιατρικής κ. Πέτρο Σκαπινάκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
Στη συμπεριφορά του bullying υπάρχει μια διαφορά ισχύος ανάμεσα σ’ αυτούς που την ασκούν και σ’ αυτούς που την υφίστανται. Τα άτομα ή οι ομάδες που στοχοποιούν και εκφοβίζουν τους άλλους, δείχνουν απέχθεια και περιφρόνηση σ’ αυτούς που προσπαθούν να βλάψουν. Πιστεύουν ότι μέσα απ’ αυτή τη συμπεριφορά γίνονται πιο σημαντικοί.
Ο σχολικός εκφοβισμός είναι παρών, ως σημάδι αδυναμίας του εκπαιδευτικού συστήματος κι ως αντανάκλαση του πολιτισμού της κοινωνίας μας. Ένας πολιτισμός βαρβαρότητας, αμορφωσιάς είναι διάχυτος σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής.
Ένας πολιτισμός ανερμάτιστος που κυνηγά αδιάκοπα το θήραμα του υλικού κέρδους, που μαγεύεται από αυτό και καταπατά την ανθρώπινη υπόσταση. Μια ανθρώπινη υπόσταση την οποία τη θεωρεί μηδαμινή, ανύπαρκτη και την εκμηδενίζει παντί τρόπω κι ας υποκρίνεται ότι την προστατεύει.
Από την άλλη πλευρά το σχολείο μοιραία καθρεφτίζει την παθογένεια της κοινωνίας και απορροφά τις παθολογικές συμπεριφορές διαλυμένων οικογενειακών σχέσεων, εφηβικών υπαρξιακών δυσκολιών, πολύπλοκων κοινωνικών ανισοτήτων και προβλημάτων (ανεργία, οικονομική ανέχεια, ρατσιστική συμπεριφορά). Και δυστυχώς υποβαθμισμένη ζωή στην ελληνική κοινωνία ισοδυναμεί με υποβαθμισμένο ελληνικό σχολείο και ίσως και υποβαθμισμένα νεανικά όνειρα και μέλλον.
Να σημειωθεί ακόμη πως στη δίνη της κρίσης που βιώνει τα τελευταία χρόνια η χώρα μας, συχνά οι γονείς, προσηλωμένοι στο πώς θα εξασφαλίσουν τα απαραίτητα για την επιβίωση της οικογένειάς τους, είναι απόντες από την εφηβεία των παιδιών τους. «. Ένας γονέας που είναι άνεργος και ψάχνει καθημερινά δουλειά ή που αντιθέτως εργάζεται ατελείωτες ώρες για να τα βγάλει πέρα, ακόμη και σε δύο ή περισσότερες δουλειές, είναι επόμενο να παραμελεί την επικοινωνία με το παιδί του.
Συγχρόνως πολλοί γονείς έχουν πλήρη άγνοια του Διαδικτύου και των κινδύνων του. Θεωρούν πως όταν το παιδί τους βρίσκεται στο δωμάτιό του μπροστά στον υπολογιστή είναι ασφαλές. Αλλά τα άσχημα του Διαδικτύου, μεταξύ των οποίων και το bullying, καραδοκούν πίσω από τις κλειστές πόρτες» υποστηρίζει η Αρτεμη Τσίτσικα, επίκουρη καθηγήτρια Παιδιατρικής - Εφηβικής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών .
Οι άνθρωποι που ασκούν εκφοβισμό, οι θύτες,, συχνά είναι οι ίδιοι τρομοκρατημένοι για κάτι και έτσι προσπαθούν να τρομοκρατήσουν τους άλλους για να κρύψουν τα συναισθήματά τους ή παρενοχλούν άλλους για να μην τους παρενοχλήσουν πρώτα εκείνους. Είναι δυστυχείς και «ξεσπούν» τη δυστυχία τους στους άλλους.
Συνήθως δεν νιώθουν υπευθυνότητα για τις πράξεις τους και συχνά έχουν την ανάγκη να ελέγχουν τους άλλους και να κερδίζουν πάντα. Μπορεί να ζηλεύουν τα άτομα που παρενοχλούν. Δεν μπορούν να κατανοήσουν και να αναγνωρίσουν τα συναισθήματα των άλλων. Χρησιμοποιούν τη «διαφορετικότητα» για να δικαιολογήσουν τη συμπεριφορά τους και να κάνουν τα θύματά τους να νιώσουν άσχημα.
Όμως το πρόβλημα δεν είναι μόνο η «διαφορετικότητα» του θύματος και οι ψυχολογικές επιπτώσεις που υφίσταται. ίσως δια βίου, αλλά και ο ίδιος ο θύτης που νιώθει φόβο, ζήλεια, θυμό, φθόνο, ανασφάλεια, δυστυχία. Από την άλλη πλευρά τα θύματα αργούν να μιλήσουν στους γονείς για το πρόβλημα..
Οι γονείς των θυτών πάλι συχνά δεν δέχονται το πρόβλημα, ενώ οι γονείς των θυμάτων πράττουν και εκείνοι λάθη, καθώς λένε στο παιδί τους να εκδικηθεί και εκείνο τον θύτη. Κάτι τέτοιο όμως δεν έχει αποτέλεσμα, διότι η αυτοδικία είναι καταστροφική.
Χρειάζεται λοιπόν εκπαίδευση για το bullying τόσο στα παιδιά, και μάλιστα από το Δημοτικό, όσο και στους γονείς υποστηρίζουν ψυχολόγοι. Είναι πολλά αυτά που πρέπει να γίνουν, και κυρίως τώρα, μέσα στην κρίση η οποία εντείνει το φαινόμενο.
Απαιτούνται κοινωνικές μορφές βοήθειας, ιδίως σε οικογένειες με προβλήματα επιβίωσης, απαιτείται συνεχής ψυχολογική υποστήριξη στους θύτες και στα θύματα. Αλλά και ο σχεδιασμός πρωτοβουλιών όπως η ευαισθητοποίηση των μαθητών κυρίως μέσω βιωματικών δράσεων. Οι μαθητές που αναλαμβάνουν να προστατεύσουν τον συμμαθητή τους από τους θύτες, διαδραματίζουν ενεργό ρόλο.
Η τεχνική αυτή έχει φανεί ότι αποδίδει, καθώς κάνει το θύμα να νιώθει αποδεκτό από τους συμμαθητές του, ενώ παράλληλα αποτρέπει τους θύτες να συνεχίσουν τον εκφοβισμό.
«Τα σχολεία πρέπει να ξεκινάνε όχι με την υπόθεση ότι είναι απίθανο να συμβαίνουν τέτοια περιστατικά στους χώρους τους, αλλά αντίθετα ότι είναι πολύ πιθανόν και να καταστρώνουν εμπεριστατωμένα σχέδια πρόληψης και αντιμετώπισης του προβλήματος.
Το θέμα πρέπει να αποτελεί αντικείμενο συζητήσεων στην τάξη, οι σχολικές βιβλιοθήκες να εφοδιάζονται με παιδικά βιβλία σχετικού περιεχομένου, οι διάδρομοι, οι αυλές και οι δυσπρόσιτοι χώροι να επιτηρούνται τακτικά και οι μαθητές να ενθαρρύνονται να εκμυστηρεύονται στους διδάσκοντες τα παράπονά τους, πράγμα το οποίο βέβαια προϋποθέτει σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ τους» τονίζει ο Ευγένιος Τριβιζάς.
Να προσθέσουμε ακόμη πως σε επίπεδο σχολείου απαιτείται σύνταξη Σχολικής Επιτροπής ενάντια στον εκφοβισμό και την ενδοσχολική βία, σύνταξη Διακήρυξης του σχολείου ενάντια στη βία που θα προβλέπει δικαιώματα-υποχρεώσεις-καθήκοντα για όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας, αύξηση της επίβλεψης του σχολικού χώρου, ευαισθητοποίηση και συνεργασία με τους γονείς, προκειμένου να σταματήσει ο κύκλος αναπαραγωγής και ενθάρρυνσης της ενδοσχολικής βίας, ενώ σε επίπεδο τάξης συζήτηση για τον ορισμό και τις μορφές της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού, συζήτηση για τις επιπτώσεις του εκφοβισμού, ενημέρωση σχετικά με το γιατί η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός δεν είναι αποδεκτά από το σχολείο.
« Επιπλέον μια τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης και η δημοσιοποίησή της θα βοηθούσε αρκετά. Καλό θα είναι ο γονιός να ρωτάει το παιδί του πώς του φέρονται οι συμμαθητές του, ιδίως αν το παιδί βρίσκει δικαιολογίες για να μην πηγαίνει στο σχολείο, παραπονιέται συχνά ότι είναι άρρωστο τα πρωινά, κάνει σκασιαρχείο, δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί στη μελέτη, επιστρέφει από το σχολείο με γρατσουνιές, μελανιές, ρούχα σκισμένα ή βιβλία κατεστραμμένα, κλείνεται στον εαυτό του, αρχίζει να ψευδίζει, δεν έχει όρεξη για φαγητό, ζητάει παραπάνω χαρτζιλίκι, αρχίζει να κλέβει, φέρεται με επιθετικό τρόπο στα μικρότερα αδέλφια του, κλαίει τα βράδια στο κρεβάτι ή τυραννιέται από εφιάλτες, ή προτιμά να κάνει παρέα με ενηλίκους παρά με παιδιά.
Όλα αυτά μπορεί να οφείλονται σε πολλούς και διάφορους λόγους, αλλά καλό θα είναι ο γονιός να ερευνά το θέμα διακριτικά και να επικοινωνεί με το σχολείο, ούτως ώστε να ενημερώνονται οι γονείς των παιδιών που ασκούν βία και να παραπέμπονται ενδεχομένως στις κατάλληλες υπηρεσίες» τονίζει ο Ευγένιος Τριβιζάς , νομικός, καθηγητής Εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ και συγγραφέας παιδικών βιβλίων.
Συμπερασματικά, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η διαφορετικότητά μας είναι που μας κάνει ξεχωριστούς και μοναδικούς. Θα πρέπει να είμαστε περήφανοι για τον εαυτό μας και να μην επιτρέπουμε σε άτομα που μας εκφοβίζουν να μας καταβάλλουν.
Δημήτρης Νεάκης
Αναπληρωτής διευθυντής του Γυμνασίου Αλιβερίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου