Σκέψεις για τα αιολικά πάρκα και τις αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας

Γράφει ο Άγγελος Μιχ. Μπαγιάτης Φοιτητής Πολιτικών Επιστημών κ’ Δημόσιας Διοίκησης

Τον τελευταίο καιρό στο επίκεντρο όλων των συζητήσεων στην περιοχή της Νότιας Εύβοιας είναι το αμφιλεγόμενο ζήτημα της εγκατάστασης και λειτουργίας νέων αιολικών σταθμών. Δελτία Τύπου, κινητοποιήσεις, συγκεντρώσεις, διάφορες συναντήσεις και εντάσεις έχουν δημιουργήσει ένα ομιχλώδες σκηνικό στους ντόπιους, οι οποίοι δύσκολα μπορούν να αποκρυσταλλώσουν μία
ξεκάθαρη γνώμη. 

Αν θελήσουμε να παρατηρήσουμε την κατάσταση από απόσταση, κυρίως δηλαδή από κοινωνιολογική σκοπιά, συνειρμικά θα λέγαμε ότι θυμίζει κάπως την εποχή του δημοψηφίσματος του Αλ. Τσίπρα. 

Πολωμένο πολιτικό σκηνικό, έντονες αντιδράσεις, δύο μέτωπα με αντίρροπες απόψεις, απειράριθμες έγκυρες αλλά και ψευδείς πληροφορίες και στην ουσία προβληματισμός για ένα ερώτημα, το οποίο σίγουρα μπορεί να ερμηνευθεί ποικιλοτρόπως.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά. 

Η ευρύτερη περιοχή της Νότιας Εύβοιας βρίσκεται στο επίκεντρο των σχεδίων ανάπτυξης μεγάλων αιολικών πάρκων από το 1998.

Σήμερα ανεμογεννήτριες είναι εγκατεστημένες τόσο στο Δήμο Καρύστου, όσο και στο Δήμο Κύμης-Αλιβερίου και αποτελούν ένα διχαστικό θέμα για την τοπική κοινωνία. 

Ζητήματα όπως τα ανταποδοτικά οφέλη της περιοχής, η υπογειοποίηση των καλωδίων υψηλής τάσης, οι συλλογικές παρεμβάσεις στο περιβάλλον, οι μισθώσεις των εκτάσεων και το σύνθετο ιδιοκτησιακό πρόβλημα της περιοχής αποτελούν μερικά από τα «αγκάθια» σχετικά με τα αιολικά πάρκα. 

Δεν είναι τυχαία άλλωστε η ανάρτηση των δασικών χαρτών πριν λίγο καιρό, ούτε φυσικά η μη αποδοχή του κράτους να διευθετήσει το ιδιοκτησιακό εδώ και τόσα χρόνια..

Μέχρι τώρα στην ευρύτερη περιοχή λειτουργούν περίπου 352 ανεμογεννήτριες που αντιστοιχούν σε 34 εγκατεστημένα αιολικά πάρκα και μία γραμμή υψηλής τάσης για τη μεταφορά του παραγόμενου ρεύματος ισχύος 280 MW. 

Σε εξέλιξη όμως βρίσκεται η κατασκευή δεύτερης γραμμής υψηλής τάσης 150 KV από τον Πολυπόταμο στον Πλατανιστό που θα υπερδιπλασιάσει τον αριθμό των εγκατεστημένων αιολικών πάρκων και θα προσθέσει 300 MW ισχύος. 

Από τα έσοδα των ήδη υπαρχόντων αιολικών σταθμών, το 1% παρακρατείται και επιμερίζεται στους λογαριασμούς ρεύματος των τοπικών κοινοτήτων στα όρια των οποίων έχουν εγκατασταθεί ανεμογεννήτριες, το 1,7% πιστώνεται στον εκάστοτε Δήμο και το 0,3% παραχωρείται στο Πράσινο Ταμείο.

Προσπαθώντας κάποιος να βρει πληροφορίες και να σχηματίσει μία όσο το δυνατόν πιο αντικειμενική άποψη, μπορεί να βρει διαδικτυακά τεράστιο όγκο αρθρογραφίας, μελετών και τοποθετήσεων τόσο υπέρ όσο και κατά αυτών των επενδύσεων ΑΠΕ.

Ενδεικτικά παραθέτω ορισμένα στοιχεία από έγκυρες ενημερωτικές και οικολογικές ιστοσελίδες (κατόπιν απλής αναζήτησης και όχι επιστημονικής έρευνας)

Πλεονεκτήματα

· Το «καύσιμο» (ο άνεμος) είναι άφθονο, αποκεντρωμένο και δωρεάν.

Δεν εκλύονται στην ατμόσφαιρα αέρια θερμοκηπίου και άλλοι ρύποι, και έτσι οι επιπτώσεις στο περιβάλλον είναι μικρές σε σύγκριση με τα εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής από συμβατικά καύσιμα. Χαρακτηριστικά η χρήση μιας ανεμογεννήτριας 600KW, σε κανονικές συνθήκες αποτρέπει την ελευθέρωση 1200 τόνων CO2 ετησίως που θα αποβάλλονταν στο περιβάλλον αν χρησιμοποιείτο άλλη πηγή για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, όπως π.χ. άνθρακας. 

·Τα οικονομικά οφέλη μιας περιοχής από την ανάπτυξη της αιολικής βιομηχανίας είναι αξιοσημείωτα. 

· Η αιολική ενέργεια είναι σήμερα η φθηνότερη μορφή ενέργειας αφού κοστίζει ανάμεσα σε 4 και 6 cents ανά κιλοβατώρα (Η τιμή εξαρτάται από την ύπαρξη/παροχή ανέμου και από τη χρηματοδότηση ή μη του εκάστοτε προγράμματος παραγωγής αιολικής ενέργειας). 

· Οι ανεμογεννήτριες μπορούν να στηθούν σε αγροκτήματα ωφελώντας έτσι την οικονομία των αγροτικών περιοχών, όπου βρίσκονται οι περισσότερες από τις καλύτερες τοποθεσίες από την άποψη του ανέμου. 

· Μπορούν να βοηθήσουν την ενεργειακή αυτάρκεια μικρών και αναπτυσσόμενων χώρων, καθώς και να αποτελέσουν την εναλλακτική πρόταση σε σχέση με την οικονομία του πετρελαίου.

· Ο εξοπλισμός είναι απλός στην κατασκευή και την συντήρηση και έχει μεγάλο χρόνο ζωής.

· Η αιολική ενέργεια ενισχύει την ενεργειακή ανεξαρτησία και ασφάλεια.

· Οι σύγχρονες ανεμογεννήτριες είναι αισθητά αθόρυβες. Το επίπεδο της έντασης του ήχου σε απόσταση 40 μέτρων από μια ανεμογεννήτρια είναι 50 - 60 db(A), που είναι αντίστοιχο με την ένταση μιας συζήτησης. 

Δεδομένης δε της απαιτούμενης ελάχιστης απόστασης των ανεμογεννητριών από γειτονικούς οικισμούς το επίπεδο αυτό είναι ακόμη χαμηλότερο, της τάξης των 30 db(A) περίπου, που αντιστοιχεί στο επίπεδο θορύβου ενός ήσυχου καθιστικού. 

Μειονεκτήματα

Παρόλα τα πολλά προαναφερθέντα πλεονεκτήματα, η αιολική ενέργεια έχει και κάποια σημαντικά μειονεκτήματα που είναι ως ένα σημαντικό βαθμό αποτρεπτικά για την εξάπλωσή τους:

· Οι ανεμογεννήτριες μπορεί να προκαλέσουν τραυματισμούς ή θανατώσεις πουλιών, κυρίως αποδημητικών. 

· Οπτικοαισθητική επίδραση: Η εγκατάσταση μιας τεράστιας ανεμογεννήτριας σε μια όχι και τόσο ανοιχτή περιοχή δημιουργεί άσχημη οπτική εντύπωση. Αντίθετα η εγκατάσταση της ίδιας ανεμογεννήτριας σε μια αχανή έκταση περνά σχεδόν απαρατήρητη.

· Ηλεκτρομαγνητική αλληλεπίδραση: Το πρόβλημα της ηλεκτρομαγνητικής αλληλεπίδρασης δημιουργείται από την ανάκλαση των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων πάνω στα περιστρεφόμενα πτερύγια της πτερωτής.

· Τα αιολικά συστήματα έχουν υψηλό κόστος έρευνας και εγκατάστασης.

· Απαιτούν πολύ χρόνο για την έρευνα και τη χαρτογράφηση του αιολικού δυναμικού των μεγάλων περιοχών, ώστε να εντοπιστούν τα ευνοϊκά σημεία.

· Ως μορφή ενέργειας παρουσιάζει χαμηλή πυκνότητα και έχει αρκετά μικρό συντελεστή απόδοσης της τάξης του 30% ή και χαμηλότερο. Συνεπώς απαιτούνται πολλές ανεμογεννήτριες για την παραγωγή αξιόλογης ισχύος και αρκετά μεγάλο αρχικό κόστος εφαρμογής σε μεγάλη επιφάνεια γης.

Επιπλέον, η περιοχή που είναι κατασκευασμένα τα αιολικά πάρκα δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για άλλη δραστηριότητα μιας και αν παραστεί ανάγκη απομάκρυνσης του πάρκου, η περιοχή έχει υποστεί μεταβολή τέτοιου μεγέθους ώστε μεγάλο μέρος της εγκατάστασης (π.χ. εκτενείς τσιμεντένιες βάσεις, ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι) να παραμείνει αχρησιμοποίητο και να προκαλέσει περαιτέρω κινδύνους και υποβαθμίσεις.

Πέραν όμως αυτής της εκατέρωθεν ανιαρής απαρίθμησης στοιχείων, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η συλλογική στροφή της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας με πληθώρα κινήτρων και οδηγιών. Αυτό μάλιστα επιβεβαιώνεται από τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης Αιολικής Ενέργειας, WindEurope, της οποίας εκπρόσωπος στην Ελλάδα είναι η ΕΛΕΤΑΕΝ. 

Συνολικά, το 2017 εγκαταστάθηκαν στην Ευρώπη 16.854 MW νέων αιολικών πάρκων, από τα οποία 15.680 MW σε χώρες της Ευρωπαϊκή Ένωση. Όπως έχει ήδη ανακοινώσει η ΕΛΕΤΑΕΝ, 282MW ή 1,8% εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα, κατατάσσοντας τη χώρα μας όγδοη στη λίστα.

Επιστρέφοντας όμως στα τοπικά, η αλήθεια είναι ότι αν προσπαθούσαμε να κάνουμε μία κοινωνική έρευνα, ο ντόπιος πληθυσμός θα χωριζόταν σε τρεις «ομάδες». 

Η πρώτη θα απαρτιζόταν από τους υποστηρικτές των κινητοποιήσεων κατά των αιολικών, οι οποίοι ανησυχούν και πιστεύουν απόλυτα ότι η ζημιά θα είναι ανεπανόρθωτη τόσο στο φυσικό όσο και στο ανθρωπογενές περιβάλλον. 

Η δεύτερη «ομάδα» θα εξέφραζε τους πολίτες που για ιδεολογικούς ή επαγγελματικούς λόγους είναι υπέρμαχοι των αιολικών και επισημαίνουν ότι η περιοχή μπορεί να έχει σημαντικό συμφέρον. 

Η τρίτη όμως -και κατά τη γνώμη μου πολυπληθέστερη- «ομάδα» θα απαρτιζόταν από όλους όσους προφανώς δεν απορρίπτουν καθόλου τις ΑΠΕ, αλλά συγχρόνως κατανοούν απόλυτα τα προβλήματα και τις αλλαγές που επιφέρουν, όπως κάθε άλλη μεγάλη ανθρώπινη παρέμβαση στο περιβάλλον.

Υποθετικά ότι έπρεπε να διαλέξεις, ποια θα διάλεγες; Και αν κατόρθωνες να καταλήξεις σε μία «ομάδα» με μία συγκεκριμένη άποψη, πόσο σίγουρος θα ήσουν για αυτή;

Η ουσία είναι ότι τόσο τα προβλήματα που μπορούν να προκύψουν, όσο και τα οφέλη που μπορούμε να κερδίσουμε από αυτές τις επενδύσεις εκατομμυρίων, είναι για όλους. Επομένως, οι έντονες αντιπαραθέσεις και ο διχασμός μόνο επιπλέον εμπόδια μπορούν να δημιουργήσουν..

Συγκεφαλαιωτικά, ο σκοπός αυτού του άρθρου είναι ένας και απλός: να αναδείξει τον υγιή και ουσιαστικό προβληματισμό της τοπικής κοινωνίας που ποικίλλει σημαντικά, αναλόγως της οπτικής γωνίας που ο καθένας επιλέγει.